Column: Lady Salsa (Cuba) - de interviews
Noot: Wees er van bewust dat de inhoud van de geplaatste artikelen is gedateerd.

index Lago-Latino

Lady Salsa en de dans
Het levensverhaal van Trinidad Rolando mag dan weliswaar de rode draad van het verhaal zijn, eigen aan een show is dat het een schouwspel moet bieden. En niet zij, maar een groep van 20 dansers en danseressen bieden dat adembenemende schouwspel. De meeste van hen hebben hun opleiding genoten aan de Escuela de Variedades. Deze school heeft niet alleen folkloristisch en klassiek dansen in het lesprogramma, maar ook acteren. De meeste choreografieën van de show blijken van Roclan González Chávez, Louis Alberto Moro Ronda en Alexander Varona te zijn. Deze heren worden aangestuurd door een bezielde regisseur die wij al eerder tegenkwamen in het verhaal van Trinidad Rolando: Toby Gough. Het is deze Toby die tijdens repetities almaar sleutelt aan de choreografie en slijpt aan de nummers waarop wordt gedanst. Niet twee voorstellingen zijn daarom precies hetzelfde. Alles binnen marges natuurlijk, want de geschiedenis en het verhaal moeten hetzelfde blijven. Trinidad meldde ons al dat het vooral de dansers zijn die hard moeten werken. Dagelijks moeten zij oefenen en hebben slechts 1 dag per week vrij. Dit verhaal wordt bevestigd door Aldo Alvarez Cañete, zelf één van de dansers. Dagelijks worden hij en zijn collega's getraind om hun lichaam in conditie te houden. Ook wordt dagelijks de choreografie doorgenomen en iedere keer weer wordt er een beetje aan gepolijst. De strakke choreografie laat maar een klein beetje ruimte over voor improvisatie. Desondanks zijn suggesties vanuit de dansers zelf altijd welkom. Dat de show ondanks deze strakke regie geen ingestudeerde indruk achterlaat, hangt volgens Aldo samen met het feit dat naast de aandacht die wordt besteed aan techniek, het minstens zo belangrijk is dat de mensen zelf moeten beschikken over "corazón". Daarmee zoveel zeggend dat je, naast aan te leren zaken, ook over aanleg en gevoel moet beschikken. Daar moeten zij zeker over beschikken, want op één nummer na wordt de volledige show contratiempo gedanst. Het moment waarop iemand van zijn hobby z'n beroep maakt, haalt veelal het plezier weg dat deze er in de hobbyfase aan beleefde. Dit gaat niet op voor Aldo. Voor hem is elke show nog steeds plezier en genieten. Dat bleek ook tijdens de afterparty ter gelegenheid van de Nederlandse première van Lady Salsa. Ondanks dat ze net de show hadden opgevoerd, waren de dames en heren niet van de dansvloer weg te slaan. Op de salsamuziek van de DJ werden de krachten gemeten met het enthousiaste publiek. En juist die krachtmeting met het publiek die avond heeft indruk gemaakt. Aldo vond de hele entourage en de manier waarop ze waren opgevangen hartverwarmend.

Lady Salsa en de zang
Het zijn vrijwel allemaal bestaande nummers waar het publiek tijdens de show op wordt getrakteerd. De populaire aanpak verlangt dat nummers worden vertolkt als "Guantanamera" en het inmiddels zelfde proporties aannemende "Chan Chan". Ik heb niet geturfd, maar van het hele repertoire neemt Trinidad Rolando uiteindelijk slechts een beperkt aantal nummers voor haar rekening. Het zijn vooral Roclan González Chávez, Leonel Gamboa en de zangeressen van Banda Azúcar die het leeuwendeel voor hun rekening nemen. Na de show ontmoeten wij Leonel Gamboa. Doodgemoedereerd staat hij aan een tafeltje achteraf een sjekkie te draaien. Het lijkt de gewoonste zaak van de wereld, alleen… in Cuba moet het eerste zakje shag nog worden verkocht. Dit prikkelt natuurlijk mijn nieuwsgierigheid en we raken in gesprek. Leonel blijkt al langere tijd in Engeland te wonen en daar moet hij deze gewoonte hebben opgepikt. Over hoe hij daar terecht is gekomen doet hij nogal geheimzinnig, maar dat is ook eigenlijk niet relevant. Wel relevant is zijn opleiding aan het conservatorium Alejandro García Caturla. Daar studeerde hij af in zang en acteren. Op Cuba zong hij onder meer in Alto Voltaje en was hij ook als acteur actief. Liefhebbers van salsafilms zijn hem tegengekomen in de cast van "Born romantic", een Engelse film uit 2000 die zich afspeelt in de Londense salsascène. Eigenlijk geen verrassing want hij was daar al geruime tijd als muzikant actief. Hij was namelijk de leadzanger van Raíces Cubanas, een in februari 1998 door de Cubaanse violist Omar Puente opgericht charanga-orkest. Elf man sterk en met een formule ontleend aan die van Adalberto Alvarez en Manolito y su Trabuco veroverde die band in korte tijd Londen. Helaas viel het orkest na twee jaar uiteen door allerlei onderlinge ruzies over van alles en nog wat. Leonel wijdt het aan overmoed, onervarenheid en gebrek aan discipline. Inmiddels is hij beter bestand tegen allerlei verleidingen. Maar door dat uiteenvallen zonder werk, bezocht hij heel aan het begin Lady Salsa in Edinburg. Op dat moment stond de show nog in de kinderschoenen. Hij raakte in contact met de artiesten en toen op een gegeven moment een extra zanger nodig was, kreeg hij een kans. Vanaf dat moment zat hij in de show als zanger van Sonora la Calle, het begeleidingsorkest. Maar ondanks dat er regelmatig pauzes worden ingelast, zodat de mensen terug kunnen naar Cuba, trekt het permanent op tournee zijn een zware wissel. Het is de reden waarom dit orkest drie jaar geleden is afgehaakt. Leonel is echter gebleven en is inmiddels één van de langst meelopende muzikanten.

Lady Salsa en de muziek
Vaak hebben shows als deze een gelegenheidsorkest. Niet echter Lady Salsa. In het verhaal van Leonel Gamboa viel al de naam "Sonora la Calle", het orkest dat drie jaar geleden is afgehaakt. Daarvoor in de plaats blijkt het uit Havana afkomstige Azúcar Band te zijn gekomen. Elf man/vrouw sterk spelen zij een staalkaart aan ritmes en stijlen die de afgelopen eeuw op Cuba populair zijn geweest. Met een kern bestaande uit keyboard, basgitaar, drums en blazerssectie heeft dit orkest een modern geluid dat past bij de vlotte aanpak van de show. Als het even kan wordt per nummer van instrumentatie gewisseld. Dit om per stijl de klankkleur enigszins aan te passen. Maar ook dit heeft zijn beperkingen.
De drie zangeressen en de vrouwelijke congaspeler zijn nog residuen van de oorspronkelijke bezetting van het orkest dat oorspronkelijk in de stijl van Las Chicas del Can geheel uit dames bestond. Het orkest heeft echter in 2000 na een optreden tijdens het Festival Caliente in Zwitserland een restyling ondergaan waarbij het onder meer een krachtiger blazerssectie is aangemeten. Geestelijk vader van Azúcar Band is Héctor Pinillo. Nog steeds als manager aan dat orkest verbonden, zorgt hij ervoor dat de muzikale ideeën van Toby Gough een juiste vertaling krijgen. De band bestaat een jaar of zes en heeft via het Cubaanse EGREM-label inmiddels 2 CD's op de markt gebracht ("Romance de chiquillos" en "Lápiz de labios"). Nadat Sonora la Calle bij Lady Salsa afhaakte, zag Héctor een unieke kans voor verdere promotie van het orkest. Toch blijkt dat betrekkelijk.
Het repertoire van de show is duidelijk anders dan het eigen repertoire en daarmee niet bepaald representatief voor het eigen kunnen. Wanneer zij onder eigen vlag varen, beperken zij zich niet tot strikt Cubaanse klassiekers en ritmes als ritmes als son, cha cha chá, guaracha en rumba. Als modern, populair orkest brengt Azúcar een breed scala aan populaire ritmes en speelt het met evenveel verve cumbia, samba en merengue. Maar waar men mee omgaat, raakt men mee besmet. Ontegenzeggelijk heeft het werken met Lady Salsa hun inzicht in eigen tradities verdiept. Dit gaat zijn weerslag krijgen op nieuwe eigen producties. Wat dat betreft, een derde productie is onderweg. Deze krijgt echter door het vele werk voor de show ruim de tijd om te rijpen.

Maar wie is nu eigenlijk Lady Salsa?
Lady Salsa blijkt een veelkoppig wezen. Natuurlijk is zij Trinidad Rolando. Maar zij is evenzeer Toby Gough, Aldo Alvarez, Leonel Gamboa, Héctor Pinillo en al die anderen die het verhaal door middel van zang, dans en muziek tot één geheel weten te smeden. Maar wellicht nog het meest van alles is Lady Salsa de verbeelding van Ochún, de verleidelijkste onder de Orisha's die Cuba bevolken. Wat mij betreft mag zij haar goede werken hier in deze regionen nog lang voortzetten.

P.S.1: met bijzondere dank aan Caroline Bergwerf die ten behoeve van dit verhaal twee van de vier interviews voor haar rekening heeft genomen.
P.S.2: ook hier past een waarschuwing over meerdere hondjes die Fikkie heten. Alto Voltage: er is een Newyorks/Puertoricaanse merenguegroep met die naam. Het handelt in dit verhaal om een Cubaanse groep met zelfde naam. Raíces Cubanas: recentelijk toerde een zeven man sterk Cubaans charanga-orkest met die naam door Nederland. In dit verhaal handelt het om een in Engeland opgericht charanga-orkest, 12 man sterk, samengesteld uit voornamelijk Cubaanse emigranten. Azúcar Band: er zijn meerdere orkesten waarin het woord "Azúcar" is verweven. Denk daarbij aan "Azúcar", een gelegenheidsformatie rond de Colombiaan Hansel Camacho, het Spaanse "Azúcar Moreno", het Cubaanse "Azúcar Negra" en de Colombiaanse damesformatie "Son de Azúcar" uit Cali.