Urbano Latino Festival (new latin sounds)
Latin muziek is voortdurend in beweging. Het vindt steeds weer een eigentijdse vertaling om aan te sluiten bij de heersende jongerencultuur. Die cultuur is op zijn beurt vaak weer een reflectie van de dynamiek van een grootstedelijke omgeving.
De eerste editie van "Urbano Latino Festival" gaf een indringende impressie van hoe dit ene thema zich op verschillende manieren kan vertalen. Resultaat: een boeiende avond met een staalkaart aan cross-overs.
Alcohol Fino
De aftrap was van Alcohol Fino. Een formatie die in wezen de voortzetting is van een in 1998 in Argentinië opgezette band. In muzikaal opzicht noemden de heren als hun bron van inspiratie de muziek van Los Fabulosos Cadillacs, Mano Negra en Rubén Blades. Na het uitbrengen van een eerste album is de band met een sterk gewijzigde bezetting in Barcelona aan een tweede leven begonnen. Die nieuwe bezetting is een bont allegaartje van jonge latino emigranten. Deze multiculturele samenstelling vertaalt zich in muziek dat als genre in Barcelona wordt aangeduid met "Música Mestiza". Onder patronage van niemand minder dan Manu Chao weet de band in de schijnwerpers te komen. Direct resultaat: een tournee door Duitsland in 2004 waar zij tijdens diverse festivals met groot enthousiasme zijn ontvangen.
Dit blijkt op hen grote indruk te hebben gemaakt. Wat dat betreft hadden zij het dit festival als openingsact moeilijk. Lang niet al het publiek van die avond was binnen en diegenen die binnen waren, moesten nog duidelijk loskomen.
Jimmy Bosch
Tegen de tijd dat het optreden van Alcohol Fino afliep, begon DJ Willy de grote zaal voor te verwarmen voor de hoofdact: een optreden van Jimmy Bosch. De band maakte een opmerkelijk entree waarmee zij het publiek onmiddellijk op hun hand kregen. Toen Willy op een gegeven moment de set afwisselde met een gouwe ouwe van Cortijo ("Pica") bleken zij al achter de coulissen van het podium te staan. Het nummer moest ook hen geprikkeld hebben, want tijdens het nummer namen zij snel hun posities in en nog voor het nummer was afgelopen, hadden zij het al met zichtbaar plezier overgenomen. Zelden heeft het publiek zo'n overgang tussen DJ en band meegemaakt. Ook de rest van het optreden leverde opmerkelijke momenten op. Zo werd wel op weg tijdens de sets een cha-cha-chá ingezet. Na de eerste paar regels sloeg zanger Herman Olivera op hol. Voor niet Spaans sprekenden een moeilijke opgave, maar de gezichten van de leden van de band spraken boekdelen. Met ingehouden adem en pretoogjes luisterden zij naar de kwinkslagen en wendingen van het verhaal dat Herman ter plekke uit zijn mouw schudde. Het werd één van de vele spontane momenten die het publiek die avond met volle teugen van Jimmy's salsa dura deed genieten. Jimmy Bosch en zanger Herman Olivera zijn aan elkaar gewaagd. Zij kennen elkaar zo'n beetje vanaf de middelbare schoolperiode toen zij samen in La Sonica speelden. Het was precies in die periode dat Jimmy intuïtief aanvoelde dat hij bij zijn trombone moest blijven en Herman dat hij een sonero moest worden. En waar het bij Jimmy zijn lust en leven is moñas (riffs) te kunnen blazen, draait het bij Herman om sonear, het ter plekke improviseren van teksten. Beide heren troffen elkaar opnieuw bij Manny Oquendo en zijn Conjunto Libre. Na deze leerschool, of beter "universiteit", konden zij bij werkelijk elk orkest terecht. Hoewel ieder nadien zijn eigen weg is gegaan, hebben zij nog tal van keren samen opgetreden. Ook verleende Herman medewerking aan Jimmy's eerste solo-albums.
In opzet heeft de band een sterke negenkoppige bezetting met o.a. Jeff Lederer op saxofoon, de Japanse Chiemi Nikai op piano en Pucho Matos op bass. Hoewel ik zeer benieuwd was naar de veelbelovende bijdrage van de negende man, Mauricio Smith Jr., moest juist deze het optreden verstek laten gaan. Ik heb echter niet de indruk dat het publiek hem heeft gemist. Maar hoe deze recht toe recht aan salsa te plaatsen tussen al die cross-overs? Jimmy ziet zijn salsa dura als hét geluid van de ruwe multiculturele asfaltjungle van New York. Dat geluid moet wat hem betreft uiterst dansbaar zijn en een boodschap uitdragen. Hij wil daarin voorspelbaar zijn zonder verrassingen of experimenten uit commercieel opportunisme. De boodschap is hijzelf. De teksten zijn heel persoonlijk en een reflectie van zijn levenservaring. Daarmee zet hij zich op eigenzinnige wijze af tegen de salsa romantica en momenteel mateloos populair wordende raggaeton. En wat dit laatste betreft was het jammer dat de voor dit festival geprogrammeerde Pablo Bachata niet kon komen. Met zijn mix van bachata, hip hop en reggaeton zou hij het volkomen contrast met Jimmy Bosch hebben verbeeld.
Clan 537
Door programmering gelijktijdig met de hoofdact kwam Clan 537 er een beetje bekaaid vanaf. Deze band verdient beter. Door het stigma van de Buena Vista Social Club denkt de gemiddelde Nederlander bij Cubaanse muziek aan een traditionele sonbezetting, rum, dikke sigaren en oude mannetjes. Maar zo stereotiep in het buitenland, zo onbeduidend in het binnenland. De muziek van de BVSC zegt de gemiddelde Cubaanse jongere veelal niets. De namen van Amerikaanse R&B- en Hip Hop-sterren echter des te meer. Het is deze muziek die zij willen horen, liefst wel vertaald naar het Cubaanse idioom. Bands als Clan 537 zorgen daarvoor en worden daarom daar op handen gedragen. De naam verwijst naar het internationale landnummer dat je bij telefoneren eerst moet draaien voordat je een nummer op Cuba kunt bellen. Ook Clan 537 weet dat de Amerikaanse jongerencultuur zich niet één op één naar de Cubaanse jongerencultuur laat kopiëren. De Cubaanse jongere moet zich er ook in kunnen herkennen. Daarvoor moet de muziek een bewerking ondergaan die dieper gaat dan alleen het husselen van wat instrumenten en muziekstijlen. In hun muziek gebruikt Clan 537 de percussie om Afro-Cubaanse (religieuze) tradities te verbeelden en de symfonie voor verbeelding van meer sociaal maatschappelijke thema's. Hun teksten tenslotte zijn niet direct bedoeld als protest. In eerste opzet heeft het niet meer pretenties dan eigentijds muzikaal vermaak. Maar in dat "niet direct" en "in eerste opzet" zit 'm nou juist de kneep.
De Cubaanse maatschappij is geordend volgens socialistische principes. De sociale verhoudingen wijken daardoor totaal af van die in de VS. Geen klassentegenstellingen dus of ontevredenheid door sociale ongelijkheid. Het lijken winstpunten maar elke munt heeft een keerzijde. In deze maatschappij waar iedereen gelijk moet zijn, blijkt het regime weinig ruimte te bieden aan tegenkrachten. Waar wij de toets der kritiek zien als een kwaliteitskenmerk, blijkt dit op Cuba te worden gezien als een bedreiging. Muziek wordt van overheidswege gestuurd en het staat je niet vrij in teksten van alles en nog wat openlijk aan de kaak te stellen. Voor Cubanen die hiermee zijn opgegroeid, is het prudent hanteren van een onduidelijke grens tussen geoorloofd en ongeoorloofd een soort tweede natuur geworden. Maar jongeren zouden geen jongeren zijn wanneer zij deze grenzen niet zouden verkennen.
En als het even kan, zullen zij proberen deze te verleggen. Maar wie in Cuba over de schreef gaat, wordt teruggefloten. Dat is nu precies wat de heren van Clan 537 is overkomen. In hun geval overigens niet eens een hoorbaar fluiten. Zij voelden zich op een subtiele manier op een zijspoor gezet en moesten ervaren dat alles wordt gedoogd tot het moment waarop je over die bewuste schreef gaat. Hoewel een bepaald nummer het "op straat" tijdens live optredens erg goed deed en een hit zou moeten worden, heeft het in de media niet de aandacht gekregen die het verdiende. Hun album kreeg geen promotie en het bewuste nummer werd op radiostations constant onderbroken door reclameboodschappen en andere trucs om het niet voluit te hoeven spelen. Niet dat deze ervaring hen in enig opzicht heeft geremd; het heeft hun hooguit behoedzamer gemaakt.
Zij benadrukken het nogmaals: zij hoeven geen society te shockeren maar willen in eerste aanleg alleen een Cubaans jongerenpubliek aanspreken. Daarmee komen wij bij de rode draad van het verhaal: cross-overs zijn geen "must". Elke artiest zoekt zijn manier om aan te sluiten op een jongerencultuur zoals zij die ervaren. Het levert even zovele manieren op om de latin muziek te benaderen. De één gaat voor traditioneel, de ander voor dans en weer een ander voor het ontdekken van nieuwe wegen. Als het festival één ding duidelijk heeft gemaakt, is dat wel dat latin muziek niet statisch is en bestaat uit stereotypen. Wat dat betreft bood dit bescheiden festival een opmerkelijke programmering en rekende abrupt af met alle vooroordelen op dit vlak. |
