Hoe is het mogelijk dat er met zoveel voortvarendheid zigeuners vernietigd werden, terwijl er tegelijkertijd een romantisch beeld van het zigeunerleven gekoesterd werd door diezelfde nazi's? Een schrijnend voorbeeld: de speelfilm Tiefland van Leni Riefenstahl, waarin zijzelf een flamencodanseres speelt. De figuranten waren zigeuners, die na de opnames werden teruggestuurd naar de concentratiekampen waar ze gevangen zaten. Nogmaals: een loodzwaar thema. Toch weet Galván een voorstelling neer te zetten die ook mooie en lichtere momenten oplevert. De cast is ook niet niks: grote namen als de zangers Tomás de Perrate en David Lagos, Bobote (palmas), Caracáfe (gitaar) en de wereldsterren van de flamencodans: Belén Maya en Isabel Bayón.
Muziek door beweging
Het mooie aan de voorstelling is dat het publiek geen moraal, verhaal of gevoel opgedrongen krijgt. Ja, je wordt een richting op gestuurd in je associaties, doordat je weet wat het thema is. De spoorrails, de arme vrouw op klompen en in hoofddoek: het past allemaal bij beelden die iedere volwassen Europeaan wel kent over de verschrikkingen van de holocaust. Maar Galván gaat niet preken. Hij blijft bij zijn stiel: muziek maken door beweging. Ieder decorstuk wordt onderzocht op klank en ritme. Soms duurt dat wat lang om aangenaam te blijven, maar de voorstelling is afwisselend genoeg. De experimentele scènes worden afgewisseld met 'gewone' flamenco: gitaar en zang. Omdat de interpretatie van wat er op het podium gebeurt aan het publiek zelf wordt overgelaten, is de impact des te groter. Mij valt het op dat er steeds een gebaar gemaakt wordt, dat begint als een ‘Sieg Heil’-arm, verder gaat als een beweging langs hoofd en oog, en eindigt in een kus die het publiek ingeblazen wordt. De voorstelling eindigt ook zo. Belén Maya maakt dit gebaar een aantal maal en wijst naar het publiek. Ondanks dat er niet gepreekt wordt, voel ik me aangesproken. Dat we de ogen open moeten houden. Scherp moeten blijven. Als het doek van de voorstelling dan echt valt, voel ik me diep geroerd en getroost tegelijkertijd. Is dit flamenco? Ja, voor mij is dát flamenco.
* Een theremin is een elektronisch muziekinstrument dat bespeeld wordt door de afstand tussen de handen en twee antennes te variëren. (ref. Wikipedia.nl).
'Bratimene' - Broeders in muziek
Theodosii Spassov en Arcángel, Bimhuis
Flamenco en balkanmuziek: gaat dat samen? Ja, zo bleek al een jaar geleden tijdens een Flamenco Biënnale 'intermezzo' waarin dansgrootheid Joaquín Grilo samen met Theodosii Spassov een swingende voorstelling gaven. De duivelse ritmes van Grilo's voetenwerk gingen een goed huwelijk aan met de bijzondere klanken van de kaval van Spassov. Een kaval is een houten blaasinstrument uit de Balkan waarmee melodieuze liedjes gespeeld kunnen worden, maar waar ook diepe donkere klanken uit kunnen komen. Tijdens deze Biënnale betreedt Spassov het podium met flamencozanger Arcángel. De heldere stem van Arcángel en het rauwe geluid van de kaval vullen elkaar goed aan. Met name de tweeklankige zang van hen samen, die overgaat in de pure flamenco van Arcángel met begeleiding van Spassov, is betoverend. Maar het swingt ook: het concert eindigt met een balkandans en de begeleidende gitaristen gaan met elkaar een virtuoze, jazzy jam aan.
Flamenco goes Baroque – Stemmen als snaren
Accademia del Piacere en Arcángel, Muziekgebouw aan het IJ
Arcángels stem is een van de weinige flamencostemmen die ook op een zachte toon nog kunnen boeien, alsof het zelf een gevoelig snaarinstrument is. De combinatie van zijn geluid met dat van de viola da gamba (voorloper van de cello) is dan ook aangenaam om naar te luisteren. Dat maakt het project Flamenco goes Baroque heel geslaagd: je wordt meegenomen naar de Spaanse koloniale tijd waarin invloeden en ritmes van onder meer Cuba hun weg vonden naar Spanje. Tijdens het concert worden we getrakteerd op het viola da gamba-spel van Fahmi Alqhai, van barokgezelschap Accademia del Piacere. Stevige percussie en flamencogitaar (van de vooraanstaande Miguel Angel Cortés) maken dat het ook 'echt flamenco' blijft.
Tijdens de inleiding van flamencoloog Faustino Núñez hebben we trouwens kunnen horen dat de combinatie barokmuziek en flamenco beslist geen nieuwerwetse cross-over is. Het spelen met akkoorden, zo kenmerkend voor flamenco, begon met de barokmuziek. Als de jonge danseres Patricia Guerrero dan ook nog haar opwachting maakt, is het feest compleet. Deze voorstelling, met in de zaal duidelijk een mengeling van flamencoliefhebbers en klassiek muziekpubliek, bood iedereen een prachtige avond.
Historias de Viento – Toeters en diva's
Carmen Linares en het Nederlands Blazers Ensemble, Muziekgebouw aan het IJ
Carmen Linares geldt als een van de grote flamencodiva's. In dit project werd ze gekoppeld aan het Nederlands Blazers Ensemble, een muziekgezelschap dat bekend staat om de bijzondere samenwerkingen. Het concert was opgebouwd rond teksten van onder meer Federico García Lorca, de schrijver en dichter die samen met componist De Falla de drijvende kracht was achter het Concurso de Cante Jondo. Dit 'concurso', begonnen in de jaren 20, was erop gericht om de flamencokunst te bevorderen. Lorca's teksten werden (in het Nederlands vertaald) groot geprojecteerd op de achtergrond achter de muzikanten. Het is aardig om nu eens precies te weten wat er gezongen wordt. En de teksten van Lorca zijn prachtig, ook als ze vertaald zijn. Helaas viel de stem van Linares een beetje weg bij het imponerende ensemble. En ook de flamencogitaar was moeilijk te horen. Toen het repertoire aan het einde van de voorstelling wat meer upbeat werd, was de combinatie beter geslaagd. Maar het leukste aan het optreden was nog wel de 'after'. Toen Linares zich in de hal van het Muziekgebouw bij een aantal van de muzikanten voegde en de avond tot een swingend einde kwam. In 2015 is er weer een Nederlandse Flamenco Biënnale: www.flamencoBiënnale.nl