De frontline van dit orkest wordt bepaald door twee patent uitziende zangeressen. Maar de muziek is allesbehalve zoetsappig. Binnen de kortste keren weten deze dames het publiek mee te trekken op een manier die meer past bij het "¡Azúcar!" van Celia Cruz. Marc Demeyere omschreef Azúcar Negra dan ook als "spirituele suiker en funky muziek met daarbovenop dampende, jazzy breaks en sprankelende arrangementen." Bij de cd-recensies van Kris Förster elders op deze site valt te lezen dat "Azucar Negra garant staat voor fascinerende harmonieën, complexe eigentijdse Afro-Cubaanse ritmen, veel sophisticated blazersgeweld en het beste wat Cuba op het gebied van zang te bieden heeft (…) Naast (…) timba-salsa nummers kijkt bandleider en componist Leonel Limonta (…) duidelijk verder dan de grenzen van de salsa". Liefhebbers van het genre drukken zich over deze band dus uit in superlatieven. Het maakt ons des te nieuwsgieriger naar wat de geestelijk vader achter deze band te vertellen heeft. Die geestelijk vader is Leonel Limonta (1954). Hij is afkomstig uit Santiago de Cuba. Daar groeide hij op tussen congas en comparsas. Levendig herinnert hij zich de carnavalsperiode wanneer de grote orkesten kwamen spelen: Orquesta Riverside, Orquesta Aragón, Orquesta Original de Manzanillo, Orquesta Ritmo Oriental en ook het orkest van Pacho Alonso. Volgens Leonel is muziek niet iets dat je aanleert; je bent voorbestemd. Het was zijn oom Fernando Masso "Bebi" die als eerste zijn muzikale aanleg detecteerde. Hoewel de hele familie muzikaal is, is deze oom de enige beroepsmuzikant. Fernando Masso was enige tijd tresero van de Vieja Trova Santiaguera, ook al komen wij hem weliswaar niet op albums met deze formatie tegen. Maar terug naar het verhaal, in de tijd dat deze oom met zijn muzikale neus het talent rook van zijn neefje Leonel, was deze amper zeven jaar oud. Oom Fernando adviseerde om zijn neefje naar het conservatorium te sturen. Door familieomstandigheden, Leonel woonde in die tijd bij een tante, was zo'n studie echter op dat moment niet mogelijk. Het heeft hem niet ontmoedigd. Integendeel. Vanaf dat moment had Leonel slechts één aspiratie en dat was beroepsmuzikant worden. Op zijn veertiende verruilde Leonel de son van zijn geboortestad Santiago de Cuba voor de bruisende hoofdstad Havana met zijn salsa, songo, feelin en wat niet al. Hij kwam er om aan de universiteit te studeren. Al snel viel hij voor het moderne geluid van Los Van Van. Uiteindelijk heeft hij zijn studie maar een paar jaar volgehouden, net genoeg om enig onderricht te krijgen in onder meer muziektheorie en -historie. Het componeren en muziek maken is iets dat hij op eigen kracht onder de knie heeft gekregen. Bij dat componeren past wel een relativering. Wanneer Leonel namelijk een bepaald liedje heeft geschreven, zingt hij het met een geïmproviseerde melodie in op een bandje. Dat brengt hij vervolgens naar iemand die het voor hem kan arrangeren…

Het heeft zijn tijd nodig gehad, maar op een gegeven moment wist hij naam te maken als componist. In 1993 kwam Banda Meteoro in de locale hitlijsten terecht met het door hem geschreven "Yo vengo pedaleando". Het trok de aandacht van David Calzado. Deze verzocht Leonel iets voor zijn Charanga Habanera te schrijven en voor het eerst ging Leonel professioneel aan de slag. Het resultaat "Extraños ateos" is te horen op het eveneens uit 1993 daterende album "Me sube la fiebre". Het nummer sloeg aan en het volgende album van Charanga Habanera, "Hey you loco" uit 1994, bevatte Leonels "Quítate el disfraz". Toen raakte de boel in een stroomversnelling. Voor het album van het jaar daarop, "Pa' que se entere La Habana", componeerde Leonel maar liefst vier liedjes, waaronder de titeltrack. Vanaf dat moment doken overal composities van hem op: bij Issac Delgado, Ritmo Oriental, Enrique Alvarez y su Charanga Latina en zelfs bij het eerbiedwaardige Orquesta Aragón. Wie gaat snuffelen, zal heus nog wel andere orkesten vinden met nummers van Leonel op het repertoire. In 1995 wordt Leonel manager van Bamboleo, de succesformatie van Lázaro Valdés. Hij is verantwoordelijk voor het merendeel van de composities van "Yo no me parezco a nadie", het tweede album van deze formatie uit 1998. De nummers waren op het lijf geschreven van zangeressen Haila Mompié en Vannia Borges. Na ruim twee en een half jaar uiterst succesvol bezig te zijn geweest, komt het toch tot een breuk. Als reden geeft Leonel aan dat hij ontzettend veel energie in Bamboleo pompte. Toch kon hij niet al zijn ideeën kwijt en niet alles wat hij inbracht werd even goed begrepen. Het was daarom tijd om eigen verantwoordelijkheid te nemen. Daarom trad Leonel februari 1998 naar buiten met zijn eigen kindje: Azúcar Negra. De kersverse band maakte een vliegende start want Leonel had zangeres Haila Mompié van Bamboleo weten af te snoepen.

Dit is hem niet in dank afgenomen en tot op de dag van vandaag bestaat tussen beide bands de nodige rivaliteit. Leonel Limonta bleek het goed te hebben gezien. Haila was het talent en hij wist dit alles met zijn composities tot zijn recht te laten komen. Amper een jaar later werd het orkest dan ook uitgeroepen tot beste nieuwkomer. Maar het succes bleek te zijn gebouwd op drijfzand. Zowel Haila Mompié en Leonel Limonta zelf waren met handen en voeten gebonden aan contracten met Ahí-Namá Music. Contracten die dateerden uit de periode dat zij nog met Bamboleo speelden. Dit beperkte aanzienlijk de mogelijkheden om het instantsucces te verzilveren. Leonel kon uitsluitend demo's opnemen en deze over radiostations verspreiden. De band kon geen compleet album uitbrengen dat geschikt was om commercieel in winkels te worden verkocht. Leonel was voor een periode van drie jaar "plat" gelegd. Een zware tol omdat je volgens hem om er bij te horen toch ieder jaar minstens één album zou moeten uitbrengen. Eerst in 2001 kon hij daarom het album "Andar andando" uitbrengen voor het Cubaanse BIS Music. Een album met een aantal studio-opnamen van liedjes die al eerder als demo hadden gecirculeerd. Maar het mengsel waaruit Azúcar Negra was samengesteld, was uitermate explosief. De verschillende karakters, de hoge ambities en de zoete smaak van succes, dat alles bij elkaar eiste binnen de kortste keren zijn tol.
Anno 2005 is eigenlijk alleen nog maar de tweede trompet van de originele bezetting. Verder draait alleen nog de bassist min of meer vanaf het begin mee. De anderen zijn hun eigen weg gegaan, ook blikvanger Haila Mompié. Het zijn nu zangeressen Biunaigiu Marguetti en Ailyn Dallera die samen met zangers Alexeis Mosies Sánchez Mesa en Radames de nieuwe frontline vormen. Ailyn is afkomstig van Las Chicas del Sol en Biunaigiu was zangeres bij Colé Colé. Met de nieuwe samenstelling is de band volgens Leonel nu eindelijk in rustiger vaarwater gekomen. Dit gaf ruimte om in 2004 een tweede album uit te brengen met de in dat verband veelzeggende titel: "Sin mirar atrás" (Zonder omkijken). Inmiddels wordt hard gewerkt aan een derde album. Ondanks alle turbulentie behoort het orkest in zijn genre tot de top. Daar bestaat geen twijfel over. Reikhalzend wordt uitgekeken naar nieuwe producties. De eerste demo's die dienen als proefballon voor dat derde album zijn al onderwerp van bespreking op internet. Deze belangstelling past in het straatje van Leonel Limonta. Hij wil namelijk muziek blijven maken totdat hij er letterlijk bij neervalt. Het geeft niet hoe: liedjes schrijvend of aan het hoofd van een eigen orkest.

Leonel Limonta & Otto van Helden

Voor de fijnproever:
Met Leonel Limonta spreken wij dus met een speler uit de eredivisie van de timbacompetitie. Wie in een gewoon Spaans-Nederlands woordenboek gaat kijken onder "timba" wordt afgescheept met betekenissen als: 1: speel-, gokhuis, 2: partij(tje), spelletje en 3 als een regionale Amerikaanse betekenis: buik. Wat de relatie is van deze betekenissen met muziek wordt eerst duidelijk in het dikke boek "Cuba and its music" van Ned Sublette. Daar staat te lezen dat het woord dateert uit de koloniale periode. Er zouden de soldaten mee worden aangeduid die hun blikken trommels, in het Spaans "timbales", als tafel gebruikten om een kaartje te leggen en zo hun geld te vergokken. Onze zegsman Leonel weet over het woord "timba" te vertellen dat het op Cuba al heel lang een betekenis heeft in relatie tot muziek. Het werd volgens hem op straat en in solares gebruikt wanneer mensen met percussie-instrumenten spontaan een rumba gingen spelen. Dat wat zij deden werd namelijk ook wel aangeduid met "timbear".

Op Cuba kent men zo ook het woord "timbón". Pas in de jaren negentig duikt het op in de betekenis van een populaire Cubaanse muziekstroming. Een stroming met niet alleen invloeden van een heel palet aan traditionele Cubaanse ritmes, maar ook van jazz, rock en funk. De arrangementen kenmerken zich door dynamische, bijna agressieve partijen voor blazers en ritme. Belangrijke smaakmakers naast David Calzado met zijn Charanga Habanera blijken José Luis Cortés met zijn N.G. la Banda, Adalberto Alvarez y su Son, Paulito y su Elite, La Charanga Forever en Klimax. Met name José Luis Cortes wordt een belangrijke rol toegedicht. Toch heeft timba als genre volgens Leonel Limonta een veel langere aanloop gehad. Het is volgens hem een ontwikkeling die voorbij de salsa gaat. De eerste sporen ervan kunnen eind jaren zeventig al worden gehoord in de muziek van Irakere. Het is volgens hem Juan Formell die op een intelligente manier het woord "timba" voor specifiek dit genre muziek is gaan gebruiken. Hij heeft het woord niet uitgevonden en wellicht is hij ook niet degene die het voor het eerst voor deze muziek is gaan gebruiken. Maar volgens Leonel is Juan Formell wel degene die het 't krachtigst heeft verdedigd om het zo in deze betekenis te gebruiken. Zeker midden jaren negentig was timba dé stroming op Cuba. Talloze groepen traden in de sporen van de zojuist genoemde orkesten. Het genre maakte een moeizame oversteek naar Europa en heeft uiteindelijk ook daar voet aan wal gekregen. Maar wanneer wij eindelijk aan dat nieuwe geluid gewend zijn geraakt, is de muziek op Cuba zelf alweer een nieuwe richting ingeslagen. Uiteraard met nieuwe helden. Boze tongen beweren daarom dat timba als populair genre op Cuba alweer passé is. Volgens deze tongen wordt het genre in wezen alleen nog beoefend om buitenlandse markten te bedienen.