Ook de heren van de Buena Vista Social Club hadden zo hun voorbeelden. In essentie zijn zij niet meer dan vertegenwoordigers van een markante periode op de tijdschaal van de Cubaanse muziekgeschiedenis. Niettemin, door een stijl van zo lang geleden zo op de voorgrond te plaatsen, wordt duidelijk wat voor veranderingen deze muziek in de levensloop van slechts één generatie heeft ondergaan. Die souplesse waarmee deze muziek er steeds weer in slaagt met de tijd mee te bewegen, is één van de fascinerendste aspecten van de Cubaanse muziek. Wel maakt het 't bepalen van het hier en nu van die muziek tot een riskante onderneming. In Musica Cubana - "Sons of Buena Vista" worden de Chiki Chaka Girls en Caribbean Storm naar voren geschoven als zijnde dat hier en nu. Vanuit Cubaans oogpunt zijn wij in het Westen in onze perceptie van de Cubaanse muziek blijven hangen bij de stand van zaken eind jaren vijftig, begin jaren zestig. Dit als gevolg de Cubaanse revolutie en de Amerikaanse blokkade die daarop volgde.

In muzikaal opzicht raakte die blokkade niet zozeer Cuba, maar veeleer onszelf. In hun visie borduurt Salsa gewoon voort op de stand van zaken in die tijd en bracht in wezen niets. Het was Cuba waar de muzikale ontwikkelingen doorgingen en het is nu aan het Westen om een inhaalslag te maken wat betreft die veranderde Cubaanse muziek. Vanuit dit perspectief is het niet meer dan een kwestie van tijd geweest dat deze muziek een verjongingskuur zou ondergaan doordat Cuba zijn tanden zou zetten in genres als House, Rap, Hip Hop en andere hedendaagse muzikale ontwikkelingen op het Westelijk halfrond. Bij dit onvermijdelijke geldt slechts één gouden regel en dat is dat er op één of andere manier de Cubaanse identiteit in moet doorklinken. Wim Wenders heeft met zijn nieuwe muziekfilm "Musica Cubana - Sons of Buena Vista" en de reeks concerten onder diezelfde naam precies deze souplesse van de Cubaanse muziek centraal willen stellen.

Naast het beeld van de oude generatie moest ook een beeld komen van de jongste generatie die zich muzikaal aandient. Het resultaat is een scherp contrasterend beeld van een Pio Leiva enerzijds en die van een Chiki Chaka girl of één van de rappers van Caribbean Storm anderzijds.Zowel qua leeftijd als qua kledij, muziekstijl en podiumact lijken het op het eerste gezicht uitersten. Maar wanneer deze uitersten "het" met 't zelfde orkest moeten doen, vervagen die verschillen snel. Moeiteloos wordt het publiek heen en weer geslingerd tussen enerzijds muziek die zich in de jaren veertig en vijftig heeft bewezen en een meer hedendaags Hip Hop-geïnspireerd geluid. Uiteindelijk lijkt het alsof er helemaal geen muzikale generatiekloof meer is en dwarrelen de Chiki Chaka Girls schaamteloos heupwiegend om Pio heen. Pio op zijn beurt laat het zich allemaal welgevallen alsof het nooit anders is geweest. In gesprek met de drie rappers die samen Caribbean Storm vormen, wordt veel van het hiervoor geschetste beeld bevestigd.

Jongeren op Cuba volgen de muzikale ontwikkelingen in Amerika op de voet. Alles komt ongecensureerd binnen en wat dat betreft merken zij weinig van de nog immer bestaande culturele boycot. Aanvankelijk is die Amerikaanse jongerencultuur één op één gekopieerd. Zij moesten ervaren dat die cultuur niet de hunne was en konden er zichzelf niet echt in herkennen. Dit leidde tot een zoektocht naar nieuwe vormen waarin die eigen Cubaanse identiteit wel in doorklinkt. Daartoe moesten zij de verschillende muzikale elementen - zowel Amerikaanse als Cubaanse - grondig kneden totdat de gewenste vorm werd gevonden. Muzikaal steekt het vernuftig in elkaar; het zijn ook stuk voor stuk getalenteerde muzikanten die dit kneedwerk hebben verricht. Wat rest is de verspreiding. Op Cuba zelf is dat geen probleem, maar buiten Cuba zijn en blijven zij onbekend. Dit project biedt hen de gelegenheid om met hun muziek naar buiten te treden.

Het zich niet in die muziek kunnen herkennen laat zich makkelijk verklaren. De muziek van hun Amerikaanse voorbeelden vindt immers zijn oorsprong in het ontevreden en uitzichtloze bestaan van minderheidsgroeperingen die in de slums van grote steden een tegencultuur hebben gecreëerd. Het zijn de uitwassen van een harde kapitalistische maatschappij. Deze sociale verhoudingen zijn op Cuba onbekend.De klassenstrijd is daar al 45 jaar geleden gestreden en de jongeren zijn opgegroeid in een socialistisch geordend Cuba. Deze jongeren zijn van staatswege geschoold en werken gericht aan een carrière. Zij hoeven geen society te shockeren maar moeten in eerste aanleg een Cubaans jongerenpubliek aanspreken. Het resultaat is muziek die niet meer is bedoeld als protest maar als eigentijds muzikaal vermaak. Het gegeven dat zij zich als Cubaanse jongeren niet of niet geheel in die Amerikaanse jongerencultuur kunnen herkennen, lijkt een universeel gegeven en zal vrijwel overal buiten Amerika opgeld doen.

Vraag is echter of wat herkenning biedt voor de jeugd op Cuba ook herkenning biedt voor de jeugd van de rest van de wereld. Ik waag dat te betwijfelen en er is dus meer aan de hand dan alleen het ontbreken van marketing en een distributieapparaat. Het lijkt mij dat zij het momenteel in hoge mate moeten hebben van liefhebbers van Cubaanse muziek en dan nog diegenen daarvan die open staan voor dit soort moderne kruisbestuivingen. Maar weten zij aan wie dit nu niet is besteed, het wel op waarde te schatten? Wat is het heden immers in de diepte van de tijd? Laten wij ons eens in gedachten in die tijd verplaatsen naar een moment in de verre toekomst.

Het moment waarop een hoogbejaarde rapper door het publiek wordt herontdekt en de wereld zich vergaapt aan de markante periode van de Cubaanse muziekgeschiedenis die hij vertegenwoordigt. Wellicht is het allemaal geen kwestie van marketing maar gewoon van tijd.

Chiki Chaka Girls & Pio Leiva