Nobelprijs
Na het overlijden van Gabriel García Márquez vorig jaar is Vargas Llosa de enige
van deze auteurs die nog leeft en ondanks zijn 79 jaar is hij productiever dan ooit.
Hoewel geen vernieuwer meer - volgens sommigen is hij over zijn hoogtepunt heen, won hij ironisch genoeg pas voor zijn laatste romans twee keer de Nobelprijs voor de Literatuur: in 2010 voor ‘Travesuras de la niña mala’ (Het ongrijpbare meisje) en in 2013 voor zijn laatste roman ‘El héroe discreto’ (De bescheiden held). Misschien wel juist daarom. De soms ingewikkelde literaire experimenten (spelen met tijd, ruimte, structuur) bereikten vooral een elitair publiek, maar waren voor veel lezers te hoogdrempelig. Vargas Llosa’s laatste romans zijn universeler, menselijker, apolitiek, erkenbaarder en dus aantrekkelijk voor een groter publiek. Persoonlijk vind ik hem beter als de ‘epische dichter’: “Het werk van Mario Vargas Llosa heeft ons beeld van Zuid-Amerika gevormd en heeft zijn eigen hoofdstuk in de hedendaagse literatuurgeschiedenis. In zijn beginjaren was hij een vernieuwer van de roman, nu een epische dichter. Hij heeft alle literaire genres omhelst.” Per Wästberg, president Nobelcomité.

Twee kleine helden
In ‘El héroe discreto’ worden twee verhalen naast elkaar verteld. In afwisselende hoofdstukken volgen we Felícito Yanaqué, eigenaar van een goedlopend transportbedrijf in Piura, en Ismael Carrera, die een succesvolle verzekeringsmaatschappij heeft in Lima. Al op de eerste pagina vindt Felícito een
dreigbrief op zijn deur, waarin hem ’ bescherming’ van zijn bedrijf wordt aangeboden. Het briefje is ondertekend met een spinnetje. Felícito weigert principieel te betalen, ook niet als zijn bedrijf in brand wordt gestoken en zijn minnares Mabel wordt ontvoerd. Hij houdt vast aan het principe van zijn vader, die krom heeft gelegen om hem een opleiding te kunnen geven: “Laat nooit iemand over je heenlopen. Deze raad is de enige erfenis die je krijgt.” Na de eerste brief stapt hij dan ook gelijk naar de politie en na de brand zet hij zelfs een advertentie in de krant met een duidelijke boodschap aan de afpersers dat hij nooit zal betalen. Hierdoor wordt hij de held van Piura. Ismael Carrera heeft ook een probleem. In zijn geval zijn het zijn zoons die hem het leven zuur maken. Een tot op het bot verwende, psychopathische tweeling die nergens voor wil deugen, behalve voor een gemakkelijk luxe leventje. Hoewel ze hun erfdeel al hebben gehad, zijn ze maar op één ding uit; de hele erfenis. Ze worden dan ook aangeduid als ‘de hyena’s’. Maar Ismael neemt wraak. Zonder hen iets te vertellen trouwt hij met zijn veel jongere dienstmeisje en vertrekt naar Europa voor een lange huwelijksreis. Het leeftijds- en klassenverschil veroorzaakt een schandaal in de media, aangewakkerd door de tweeling die er alles aan doet om het huwelijk - en daarmee de nieuwe erfgename - ongeldig te laten verklaren.

Misdaadroman?
De twee verhalen lijken aanvankelijk los van elkaar te staan. Twee mannen, de een in Lima, de ander in Piura, die allebei rebelleren tegen de situatie en daardoor ongewild hun ‘two minutes of fame’ meemaken. Op het eerste gezicht zou je ‘El héroe discreto’ een misdaadroman kunnen noemen. In het verhaal van Felícito staat de vraag centraal wie de geheimzinnige ‘arañita’ (spinnetje) is en naarmate het politieonderzoek vordert, krijgen we daar langzaam een onverwacht antwoord op. Maar Vargas Llosa zou Vargas Llosa niet zijn als er niet meer in zat.

Boek: El héroe discreto Uitgever: Alfaguara

Agnes de Jong studeerde Spaanse taal- en letterkunde aan de Universiteit Utrecht, met als specialisatie Latijns-Amerika Studies. Na haar studie werkte ze 16 jaar in de communicatie bij Slot Loevestein. Momenteel heeft ze haar eigen tekstbureau en is ze actief als fondsenwerver voor culturele instellingen. www.linkedin.com/in/agnesdejong1

www.fiftyfiftytekst.nl

In het verhaal van Ismael is geen sprake van een misdrijf. Dit verhaal wordt verteld door zijn trouwe vriend en bedrijfsleider Don Rigoberto, die de klappen voor zijn vriend opvangt en daarvoor zijn eigen reisplannen moet uitstellen. Tegelijkertijd worstelt hij met zijn puberzoon die steeds de mysterieuze Edilberto Torres ziet, maar waarvan niet duidelijk wordt of de man echt bestaat of alleen in de fantasie van Fonchito. Dit is in feite een 3e verhaallijn en via deze lijn komen ook de andere twee uiteindelijk samen.

Generatiekloof
Als we de drie verhalen vergelijken, valt op dat het om drie oudere mannen gaat die alle drie hebben geprofiteerd van de toenemende welvaart in Peru. In tegenstelling tot hun zoons, zijn zij er op eigen kracht en met hard werken gekomen en hebben normen en waarden die de jongere generatie vergeten lijkt te zijn, zoals integriteit, eerlijkheid en trouw. Vargas Llosa plaatst hiermee een kritische noot bij de bijproducten van de ‘vooruitgang’, een wereld waarin eigenbelang en opportunisme overheersen. De (sociale) media spelen hier een bedenkelijke rol in: “De functie van de journalistiek in deze tijd, of tenminste in deze maatschappij, was niet informeren, maar elke vorm van onderscheid tussen leugen en waarheid te laten verdwijnen, de werkelijkheid vervangen door fictie, waarin een oceaan van complexen, frustraties, haat en trauma’s zichtbaar werd van een publiek dat is verteerd door wrok en afgunst.” Deze woorden worden in de mond van Don Rigoberto gelegd, een kunstliefhebber die zichzelf afvraagt: “Wat heeft deze kleine schuilplaats van boeken, platen, opnames je nu opgeleverd? Al deze mooie, verfijnde, subtiele, intelligente dingen, zo vurig verzameld, denkend dat je in dit piepkleine stukje beschaving immuun zou zijn voor de onwetendheid, frivoliteit, stompzinnigheid en leegte?” Don Rigoberto zou Vargas Llosa zelf kunnen zijn; een oudere man die de wereld ziet veranderen, in zijn ogen niet ten goede. Het is ook het enige verhaal waarin Vargas Llosa zijn stilistische trukendoos nog een keer opentrekt door het perspectief en de tijd steeds te laten verspringen als het over Edilberto Torres gaat. Of hij een (bescherm) engel, een hersenspinsel of iets anders is, wordt aan de fantasie van de lezer overgelaten. Met ‘El héroe discreto’ laat Vargas Llosa zien dat hij nog steeds een meesterlijk verteller is, die ons tegelijk een spiegel voorhoudt van de wereld waarin we leven. Een universeel verhaal over de kleine helden die wij allemaal kunnen zijn.

Regelmatig plaatsen wij in het Latin Emagazine (redactionele) artikelen over verschillende latingerelateerde onderwerpen, bijvoorbeeld: latin DJ's, latin artiesten, salsa- en zoukdansscholen, Caribische en Latijns-Amerikaanse kunst, cabaret- en toneelvoorstellingen, speciale latin projecten of evenementen, zolang er maar een latin component in zit. Heeft u informatie of denkt u dat u een redactionele bijdrage kunt leveren voor het Latin Emagazine? Mail ons. Wanneer uw bericht in aanmerking komt voor plaatsing, nemen wij contact met u op.