De IV Flamenco Biënnale staat in het teken van las Idas y las Vueltas, de reis die flamenco heeft afgelegd langs continenten en culturen. Een reis die nog lang niet afgelopen is, zo blijkt. Het festival zal namelijk behalve traditie ook een aantal moderne flamenco experimenten tonen. Flamenco is onderweg. Al eeuwen. Dit muziekgenre heeft zijn wortels liggen in verschillende continenten en wordt beïnvloed door vele culturen. Wie voor het eerst kennis maakt met flamenco zal het opvallen dat klanken en tonen soms doen denken aan Arabische muziek, of hoort Indiaas klinkende ritmewisselingen of voelt een Zuid-Amerikaanse swing: het kan allemaal, want zo breed ligt het invloedsgebied van de flamenco.

Cubaanse invloeden
Wie zich wat verder gaat verdiepen in flamenco, leert dat er veel verschillende flamencostijlen ('palos') zijn. Een van deze stijlen heet de 'Cantes de Ida y Vuelta', vrij vertaald: liederen van het gaan en terugkomen. Van de rondreis dus, het onderweg zijn. De Cantes de Ida y Vuelta heten zo omdat het de flamencostijlen zijn die beïnvloed werden door de muziek uit Latijns-Amerika. Dat gebeurde in de negentiende eeuw, toen flamenco als muziekgenre zijn eerste stapjes zette. De uitwisseling met de Latijns-Amerikaanse koloniën als Cuba brachten palos als rumbas en guajiras: het wat lichtere flamencowerk.

Muziek als exportproduct
De aanzet voor deze vruchtbare kruisbestuiving van Afro-latino ritmes en Europese melodieën lag natuurlijk in de ontdekkingsreizen van Columbus en de daaropvolgende kolonisatie, lang voor er sprake was van flamenco. Marlies Janssen schrijft in Tablao Flamenco hierover: “Een van de eerste producten die Spanje naar Amerika exporteerde, was muziek: van de militaire fanfares die met de veroveringslegers meekwamen, van de minstrelen die het werkvolk moesten vermaken, en van de priesters die muziek gebruikten om volkeren te bekeren wier talen zij niet spraken.” Deze muziek mixte met die van de indianen en Afrikaanse slaven. Dit werd de wieg voor muziekstijlen als de Argentijnse milonga en de Colombiaanse Cumbia. En dus, later de Cantes de Ida y Vuelta.

Barok en Tango
Een eerbetoon aan het prilste begin van de latino-Spaanse muziekuitwisseling is tijdens de Flamenco Biënnale te zien in de voorstelling Flamenco goes Baroque. Deze samenwerking tussen flamenco puro zanger Arcángel en muzikant Fahmi Alqhaí heeft als ondertitel, 'Las Idas y Vueltas'. De muziek uit de Spaanse Gouden Eeuw vindt hier de flamenco van nu waarbij de cirkel (en de reis) weer rond is. Latijns-Amerika en Andalusië vinden elkaar ook weer in de 21ste eeuw, wanneer Diego el Cigala naar Amsterdam komt. Deze pure zigeunerflamencozanger creëerde een ware hit met zijn CD Lágrimas Negras waarop hij samen met Bebo Valdés, de legendarische Cubaanse pianist en bandleider, zwoele Cubaanse ritmes combineerde met rauwe flamencozang. Dit keer zoekt El Cigala het in de Argentijnse tango en maakt hij van Carré een tango-club met zwaar flamenco accent.

Catalonië en Andalusië
En andere reis die op het programma staat is de ontmoeting tussen Catalonië en Andalusië. Mayte Martín is een échte Catalaanse. 'Toch' heeft ze een flink stempel op de flamenco gedrukt. De tijd dat flamenco artiesten alleen maar uit Andalusië mochten komen, is lang voorbij. Martíns stem is stevig en voelt toch vaak heel kwetsbaar. Zij zal zingen voor de gevierde danseres Belén Maya. Als dochter van flamenco grootheden Carmen Mora en Mario Maya, kan ze rusten op een stevig flamencofundament. Met dat uitgangspunt heeft ze inmiddels een geheel eigen stijl ontwikkeld en ook zij schuwt het experiment niet.

Flamencovernieuwer Galván
Meester van het experiment is de danser Israel Galván. Ook hij is telg van een traditionele flamencofamilie. Maar hij heeft een heel nieuwe stijl ontwikkeld. In het verleden vergruisd door de flamencopuristen, kan niemand meer ontkennen dat zijn compás (ritme)gevoel feilloos is en dat iedere voorstelling weet te boeien. Deze 'heruitvinder van de flamenco' is special guest tijdens dit festival. Galván danst dan ook twee verschillende voorstellingen tijdens de Flamenco Biennale. In Rotterdam brengt hij La Curva met onder meer jazzpianiste Sylvie Courvoisier. In Amsterdam komt Galván met Lo Real, een theater-dansstuk met als thema de zigeunervervolging in de Tweede Wereldoorlog. Hij danst deze indrukwekkende voorstelling samen met Belén Maya en Isabel Bayón.